Video: Reinout Wiers introduceert het themanummer

 

 

In de diverse bijdragen in dit nummer staan twee thema’s centraal: (1) behandeling van verslaving bij comorbiditeit, en (2) nieuwe ontwikkelingen op het gebied van de behandeling van verslavingen, met implicaties voor andere stoornissen.

 

In veel bijdragen speelt comorbide problematiek een rol, waarbij een lastige omstandigheid is dat verslavingszorg en zorg voor andere geestelijke gezondheidsproblemen traditioneel gescheiden werelden zijn, terwijl de problematiek van cliënten zich slecht aan deze scheidslijn houdt. Dit heeft als problematisch gevolg dat cliënten nogal eens tussen wal en schip terechtkomen. Wat daarbij wellicht ook een rol speelt is stigma, dat ook een belangrijke factor is bij de marginalisatie die veel mensen met een verslaving ervaren; zie de bijdrage van Marjolein Morselt-van Tongeren en collega’s (zie het gratis artikel).

 

Recent onderzoek heeft laten zien dat roken tijdens de adolescentie een belangrijke rol speelt bij de escalatie van andere mentale problemen. Ook speelt roken een rol bij het in stand houden van andere verslavingen – een van de redenen waarom bij de behandeling van die andere verslavingen rookverslaving tegenwoordig aandacht krijgt en cliënten geholpen worden om ermee te stoppen. Dat dit de nodige voeten in aarde heeft, komt aan bod in het artikel van Maartje van Lakerveld en collega’s.

 

Twee bijdragen gaan over autisme en verslaving, een minder bekende combinatie dan ADHD en gedragsproblemen en verslaving. Johan van Zanten en collega’s bespreken de hoofdlijnen van een geïntegreerde (groeps)behandeling voor verslaving voor cliënten met een verslaving en autisme. Verder wordt het gerelateerde boek Grip van Bosma en Van Zanten besproken door Joanneke VanDerNagel.

 

Sera Lortye, Nathalie Faber en collega’s bespreken de comorbiditeit tussen posttraumatischestressstoornis (PTSS) en verslaving, twee diagnoses die vaak samen voorkomen en gemeen hebben dat ze allebei relatief vaak over het hoofd gezien worden.

 

In de ggz en de verslavingszorg speelt de computer een steeds prominentere ondersteunende rol, wat belangrijk is vanwege de vergrijzende bevolking en dreigende personeelstekorten in beide sectoren. Voorwaarde is natuurlijk wel dat de behandeling dan ook effectief is, wat in het algemeen zo blijkt te zijn, althans als deelnemers blijven meedoen, wat een uitdaging is. Maria Schouten en collega’s bespreken een gerandomiseerde studie waarin jongvolwassenen met depressie en problematisch alcoholgebruik die een face-to-facebehandeling kregen voor depressie aanvullend digitaal behandeld werden.

 

Een andere familie van gecomputeriseerde interventies richt zich op cognitieve vertekeningen (biases). Inmiddels zijn verschillende vormen van CBM effectief gebleken bij diverse stoornissen, in veel gevallen ter ondersteuning van een klinische behandeling. Nicolle van Mil en collega’s bespreken een vorm van CBM, als toevoeging aan de behandeling van een alcoholverslaving. Zie ook de bespreking van Eline Bol van het boek Akrasia: Over vrije wil, verslaving en verandering. 

 

Een ander technisch hulpmiddel dat steeds meer wordt toegepast binnen CGT is virtual reality (VR). Simon Langener, Samantha Murray en collega’s bespreken een toepassing van VR in de gedragstherapeutische behandeling voor verslaving gericht op mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB), die beter vaardigheden kunnen oefenen met VR.

 

Verder komt de vraag aan de orde wat verslavingsonderzoek bijdraagt aan ontwikkelingen in behandelingen. Motiverende gespreksvoering (MGV) is ontwikkeld in de context van de behandeling van verslaving, en in het Nederlandse standaardprotocol voor verslaving worden MGV en CGT gecombineerd. Jannet de Jonge en collega’s laten zien hoe MGV gebruikt kan worden om interventies cultuursensitiever te maken, wat ook breder ingezet kan worden dan bij verslaving alleen.

 

Ten slotte is ook de ‘derde golf’ van psychologische interventies niet aan de behandeling van verslaving voorbijgegaan. Marissa de Vries en collega’s bespreken de eerste ervaringen in een klinische studie die CGT en ACT vergeleek in de verslavingszorg; over het algemeen werden gelijke effecten van CGT en ACT gevonden in de klinische praktijk.

 

Harmen Beurmanjer en collega’s bespreken op basis van de huidige stand van de literatuur de mogelijkheden van ACT en mindfulness voor de behandeling van chronischepijnpatiënten met opiaatverslaving.