Het boek is geschikt voor een brede doelgroep: stemmenhoorders, mensen die bij hen betrokken zijn, naasten en hulpverleners. In het eerste deel wordt een wetenschappelijke onderbouwing van de inhoudelijke benadering gegeven, en dieper ingegaan op uit onderzoek naar voren gekomen belangrijke relaties tussen stemmen en levensgeschiedenis. Het tweede deel laat praktisch zien hoe die relatie te analyseren is door middel van het MSHI en een 'construct'. In het derde deel komen verschillende mogelijkheden aan bod om met de stemmen te leren omgaan. Het vierde deel ten slotte beschrijft het vervolg daarop, met een diversiteit aan voorbeelden, zoals lotgenotensteun, traumabehandeling, Peer-supported Open Dialogue (een manier om bij psychische crises direct iemands netwerk te betrekken, en om zorgen, wensen, betekenissen en passende deskundige behandelingen open te bespreken), Voice Dialogue (een theorie en methode om inzichtgevende gesprekken te voeren met verschillende persoonlijkheidsdelen en die met elkaar in overeenstemming te brengen), maar ook CGT bij psychose (CGTp) en medicatie. Ook alternatieve verklaringen en hulpverlening worden beschreven.

De beschreven wetenschappelijke onderbouwing van de benadering is twijfelachtig. In verschillende hoofdstukken worden op basis van onderzoek met een relatief kleine N tamelijk grote aannamen gedaan (Romme et al., 2009, pp. ii, 350). In plaats van als tentatieve conclusies worden deze gebracht als stellige feiten. Hoewel het genoemde onderzoek – het lijkt om twee studies te gaan – gebaseerd is op interviews, en retrospectief en kwalitatief van aard is, worden er vervolgens wel allerlei cijfermatige conclusies uit getrokken. Zo te zien zijn die conclusies vooral gebaseerd op visuele inspectie en niet op statistische analyses. Her en der in het boek lijkt er naar onderzoek verwezen te worden, maar de betreffende verwijzingen en referenties ontbreken. Tevens worden er interpretaties gedaan die weliswaar aannemelijk lijken, maar die niet onderbouwd zijn. In het hoofdstuk over CGT blijkt dat er in Engeland een drietal studies is uitgevoerd naar Making Sense of Voices (zoals Stemmen Horen Begrijpelijk Maken daar wordt genoemd). Zowel een case series (Steel et al., 2019) als een randomized controlled pilot study (Schnackenberg et al., 2017) met een klein aantal stemmenhoorders liet gemiddelde tot grote, maar niet-significante effecten zien.

Het hoofdstuk over de wetenschappelijke onderbouwing is rommelig geschreven en moeilijk te volgen. Ook de hoofdstukken in het vierde deel hebben vaak weinig focus, maar snijden tal van thema's aan. Zo wordt in het hoofdstuk over trauma het verschil in visie tussen Agnes van Minnen en Bessel van der Kolk uitgebreid beschreven. In het hoofdstuk over medicatie wordt onder andere een uitstapje gemaakt naar het drug-centered model van Joanna Moncrieff (2013). Hoewel de thema's op zich boeiend zijn, wordt deel IV hiermee wel erg breed en is de kern soms moeilijk te vatten.

Mijns inziens is er veel overlap tussen CGT bij psychose (CGTp) en Stemmen Horen Begrijpelijk Maken. De manier van het in kaart brengen van de stemmen, de normaliserende benadering, of betekenisgeving als het verschil tussen 'patiënten' en 'niet-patiënten', zijn vergelijkbare elementen. Ook is er sprake van een vergelijkbare focus: het gaat er niet om de stemmen te laten verdwijnen, maar om te zoeken naar betekenis en het verbeteren van de relatie met de stemmen (zie bijvoorbeeld: Tolmeijer et al., 2021; van den Berg et al., 2022). Tevens is er overlap in het gebruik van CGT-technieken, zoals stimuluscontrole, toegepaste aandachtsmanipulatie of het cognitief uitdagen van de macht van stemmen. De auteurs zien CGTp echter als iets heel anders, dat ook pas later in het proces ingezet wordt. Zij noemen als verschil dat CGTp zich enkel richt op omgaan met stemmen, waarbij meer controle het doel is, niet verklaren waarom iemand stemmen hoort. Stemmen Horen Begrijpelijk Maken daarentegen werkt met de (symbolische) betekenis van wat de stemmen zeggen. Naar mijn mening is deze aanname die de auteurs doen over CGTp onjuist. Ik zie zelf meer als verschillen dat CGTp niet doet aan psychodynamische 'duiding' (de symbolische of metaforische betekenis van de stemmen) en dat de focus meer ligt op de instandhouders in het hier-en-nu. Stemmen Horen Begrijpelijk Maken daarentegen legt veel meer en uitgebreider de focus op het verleden, op symbolische boodschappen en op verbetering van de relatie met de stemmen. Bijzonder is overigens dat wat betreft CGTp de vergelijking wordt gemaakt met een Engels protocol (Morrison, 2017) en niet met Nederlandse protocollen (van der Gaag et al., 2013). Ook lijken de auteurs er de enigszins achterhaalde visie op na te houden dat CGTp zich enkel richt op klinisch herstel (afname van stemmen), in plaats van op een bredere visie op herstel.

In mijn ogen lijkt de in dit boek besproken benadering toch veel op die zoals die vanuit CGTp gekozen wordt – zij het met andere accenten – en kunnen de benaderingen elkaar juist goed aanvullen. Momenteel loopt er een studie waarin 'making sense of voices' vergeleken wordt met standaardbehandeling (Longden, Corstens, Morrison et al., 2021; Longden, Corstens, Pyle et al., 2021). Helaas wordt in deze trial de benadering niet met CGTp vergeleken. Wat zou er nu mooier zijn dan een studie waarin Stemmen Horen Begrijpelijk Maken, CGTp en wellicht nog andere vormen (zoals relating therapy, waarbij stemmen worden behandeld als mensen met wie iemand een moeilijke interactie heeft; Hayward et al., 2017, 2018) met elkaar vergeleken worden? Vermoedelijk leidt dat tot aanbevelingen welke behandelvorm voor wie het beste werkt.

© 2009-2024 Uitgeverij Boom Amsterdam

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.